زمانی که بیمار با توده پستان مواجه می شود، در مرحله نخست برای تشخیص بیماری، غربالگری، معاینه فیزیکی و یا تصویر برداری انجام خواهد شد. در بسیاری از مواقع امکان تشخیص بیماری با روش های نام برده شده وجود ندارد و برای تشخیص دقیق، لازم است از ضایعه نمونه برداری انجام شود تا مشخص شود سرطان یا بیماری دیگری دارید. بیماران بسیاری هستند که از نحوه انجام نمونه برداری از توده پستان اطلاعی نداشته و از ایجاد درد و یا مشکل و عارضه بعد از انجام نمونه برداری، هراس دارند. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با این پروسه ی درمانی بیشتر آشنا شوید.

نمونه برداری (بیوپسی) چیست؟

بیوپسی پستان یعنی برداشتن نمونه کوچکی از بافت محل ضایعه یا غدد لنفاوی نزدیک توده و زیر بغل که به منظور بررسی دقیق تر بیماری انجام می شود. در صورتی که نتایج معاینات و تصویربرداری پستان غیرطبیعی باشند یا توده پستان از نوع سفت باشد، نمونه برداری (بیوبسی) از توده جهت ارسال به آزمایشگاه و بررسی میکروسکوپی سلول های آن انجام می شود.

دلایل انجام نمونه برداری از توده پستان

برای چک کردن توده سفت و قابل لمسی که در پستان وجود دارد، آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی، ام آر آی پستان و یا ماموگرافی انجام می شود. با این حال این روش ها به تنهایی نمی توانند سلول های سرطانی را از سلول های غیر سرطانی متمایز کنند. همچنین برای ارزیابی مشکلات نوک پستان مانند ترشح خون از نوک سینه و درک اینکه آیا یک توده پستانی بدخیم است یا خوش خیم است، نمونه برداری از توده مشکوک انجام می شود.
در بیشتر موارد تنها روش تشخیص قطعی سرطان و کمک به تعیین بهترین گزینه درمانی، انجام بیوپسی جهت جمع آوری سلولها و بررسی دقیق تر است که توسط پزشک انجام می شود. 

نمونه برداری برای تشخیص سرطان پستان چگونه انجام می شود؟

برای بیوپسی یا نمونه برداری از توده پستان از یک سرنگ معمولی یا سوزن های مخصوص استفاده می شود که توسط پزشک به صورت سرپایی در مطب انجام می شود و گاهی اگر توده قابل لمس نباشد بیمار به رادیولوژی فرستاده می شود تا زیر گاید سونو بیوپسی سوزنی انجام شود.
به طور کلی نمونه برداری جهت تشخیص کیست، فیبروآدنوم، توده های خوش خیم و برخی از ضایعات به چند صورت مختلف انجام می شود که در ادامه توضیح خواهیم داد.

انواع روش های بیوپسی پستان

بیوپسی یا نمونه برداری از توده پستان انواع مختلفی دارد که بسته به محل و سایز تومور، روش مناسب انتخاب می شود. بیوپسی ممکن است تحت بیهوشی موضعی یا عمومی انجام شود. بیهوشی یا بی حسی موضعی، با تزریق داروی بی حسی در ناحیه تحت درمان انجام می شود و برای بیهوشی عمومی به شما دارو داده می شود تا هنگام بیوپسی در خواب عمیق فرو روید. بیوپسی سوزنی معمولا با بی حسی موضعی و بدون برش بر روی سینه انجام می شود. در بعضی مواقع ممکن است در محل ورود سوزن تیغ کوچکی زده شود، بنابراین محل ورود بخیه ای زده نمی شود. 

• بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ریز (FNA) 

بیشتر بیوپسی ها، نمونه برداری با سوزن است. در آسپیراسیون سلولی یا FNA، ابتدا ناحیه مورد نظر ضدعفونی می شود، سپس یک سوزن بسیار ظریف و نازک که متصل به سرنگ است وارد توده (تومور) یا ناحیه ی مشکوک می شود تا نمونه کوچکی از مایع یا بافت با مکش وارد سرنگ شود. در این مرحله، باید برای مدت دو دقیقه، محل مورد نظر را به طور نسبتاً محکمی فشار داد. این کار مانع خونریزی در محل نمونه برداری شده و دیگر نیازی به پانسمان ندارد.

همچنین این روش برای شناختن اینکه کدامیک از توده های سینه باید برداشته شود و کدام می تواند تحت نظر بوده و خارج نگردد، ایده آل است. با این تکنیک می توان علاوه بر تشخیص تومور، حتی درجه ی تومور و وجود گیرنده های هورمونی را نیز مشخص کرد. این روش از نظر اقتصادی و وقت، مقرون به صرفه است. اگر توسط متخصص با تجربه و ماهر انجام شود، حساسیت و دقت تشخیصی آن بالا خواهد بود.

نتایج حاصل از نمونه برداری با سوزن باریک 

اگر توده، یک توده توپر باشد، سلولهای حاصل شده پس از قرار گرفتن بر روی لام، جهت رنگ آمیزی و بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه آسیب شناسی ارسال خواهد شد.

1. در صورتی که توده یک کیست (توده حاوی مایع) باشد، پزشک آن را تا زمانی که توده کاملاً ناپدید و غیر قابل لمس شود، از مایع تخلیه می کند. در صورتی که پس از تخلیه، دیگر اثری از توده باقی نمانده و مایع داخل کیست خونی نباشد، تشخیص کیست ساده پستان قطعی می شود و به جزء پیگیری بیمار اقدام دیگری لازم نخواهد بود.
2. در صورتی که مایع خارج شده از کیست خونی باشد، این مایع برای آزمایش فرستاده می شود.

• بیوپسی با سوزن بزرگ و ضخیم (core needle)

در این روش پس از تزریق داروی بی حس کننده، با استفاده از یک سوزن قطور، قسمت کوچکی از بافت توده که در ماموگرافی مشکوک به نظر رسیده است خارج و به آزمایشگاه ارسال می گردد. 

این روش از نمونه برداری بسیار دقیق است و بدون نیاز به هیچ برشی، تشخیص بیماری و راههای درمان آن قبل از اقدام به جراحی یا اقدامات شدیدتر مشخص می شود. عوارض انجام این روش نظیر خونریزی و درد، بیشتر از آسپیراسیون سوزنی با سوزن های باریک است. معمولا پانسمانی که بر روی محل قرار داده می شود بایستی برای چند روز باقی بماند. به ندرت ممکن است برای تسکین درد نیاز به مسکن قوی باشد و در بیشتر اوقات با مصرف مسکن معمولی در طی دو روز بعد، درد قابل تحمل بوده و از بین خواهد رفت.

• نمونه برداری (بیوپسی) به روش باز یا جراحی 

در این روش جراح در اتاق عمل، با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی، برشی در پستان ایجاد می کند و تمام یا قسمتی از توده مشکوک در معاینه را خارج می کند و محل برش بخیه خواهد شد. نسج خارج شده به آزمایشگاه پاتولوژی جهت بررسی دقیق تر ارسال خواهد شد.

در برخی موارد، توده ممکن است کوچک و عمیق بوده و پیدا کردن آن سخت باشد که در این صورت از روشی به نام لوکالیزاسیون با سیم استفاده می شود. برای این کار، یک سوزن نازک یا یک سیم نازک وارد پستان می شود. تصاویر اشعه ایکس به هدایت آن به سمت توده کمک می کنند و جراح سیم را برای پیدا کردن توده دنبال می کند.

اصولا دو نوع نمونه برداری به روش جراحی موجود است:

1. جراح تمامی توده پستان و در صورت لزوم قسمت باریکی از بافت سالم اطراف آن را خارج کرده و برای آزمایش ارسال می کند.
2. اگر توده بزرگ باشد، ممکن است جراح ترجیح دهد که تنها قسمتی از توده پستان را خارج نماید.

قبل از عمل جراحی، باید تمام کارهای تشخیصی لازم از قبیل ماموگرافی، سونوگرافی و یا نمونه برداری سوزنی (درصورت صلاحدید جراح) و نیز آزمایشاتی مانند بررسی از نظر کم خونی، بیماری های کلیه، ریه، قند و … که وضعیت سلامت فرد را محرز می کند انجام شده باشد. ممکن است برای مدت چند روز در ناحیه بیوپسی احساس درد کنید.

ممکن است از ابزارها و روش های خاصی برای هدایت سوزن و کمک به انجام مراحل بیوپسی استفاده شود که در ادامه توضیح خواهیم داد.

بیوپسی استریوتاکتیک

در این روش، با استفاده از رایانه و ماموگرام یک تصویر سه بعدی از پستان ساخته می شود. سپس تصویر سه بعدی سوزن را به محل دقیق توده سینه یا ناحیه مورد نگرانی هدایت می کند.

بیوپسی هسته ای به کمک خلأ 

یک برش کوچک در پستان ایجاد می شود. یک لوله توخالی از طریق برش وارد می شود و با استفاده از MRI، اشعه ایکس یا اولتراسوند هدایت می شود. بافت پستان به آرامی داخل پروب کشیده می شود. یک چاقوی چرخنده درون لوله، بافت را از پستان جدا می نماید. چندین نمونه از بافت را می توان در یک زمان برداشت.

بیوپسی سوزنی هسته، سوزن های با سایز متوسط هستند که برای خارج نمودن نمونه ای از بافت مورد استفاده قرار میگیرد. 

نمونه برداری با روش ماموتوم (VABB) 

زمانی که ماموگرافی حالت غیرطبیعی را در پستان نشان دهد ولی هیچ توده ای در پستان احساس نشود، نمونه برداری بافتی با روش ماموتوم انجام می گردد. در این روش نمونه برداری تحت گاید سونوگرافی توسط سوزن قطور انجام می گیرد. بعد از نمونه برداری فرد ممکن است کمی احساس درد یا کبودی در محل نمونه برداری داشته باشد که بعد از مدت کوتاهی بهبود خواهد یافت.

بیوپسی با هدایت CT

فرد در دستگاه سی تی اسکن قرار می گیرد. تصاویر اسکنر به پزشکان کمک می کند تا موقعیت دقیق سوزن را در بافت هدف قرار دهند.

نمونه برداری با سونوگرافی

انجام سونوگرافی توسط افراد با تجربه و ماهر، می تواند کمک تشخیصی بزرگی برای ضایعات قابل مشاهده در ماموگرافی محسوب شود اما با وجود یک سونوگرافی طبیعی، نمی توان مطمئن بود که ضایعه پستان صد در صد خوش خیم می باشد بنابراین بهتر است در این گونه موارد نوعی نمونه برداری برای تشخیص قطعی انجام شود.
اسکنر سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا سوزن را به سمت ضایعه هدایت کند. در این روش، از تصاویر اولتراسوند توده یا بافت پستان استفاده می شود. این تصاویر به هدایت سوزن به محل دقیق نمونه برداری کمک می کنند.

در طول نمونه برداری پستان چه اتفاقی می افتد؟

نمونه برداری پستان ممکن است در مطب و سرپایی انجام شود. در این صورت، همان روز به خانه باز می گردید. بعضی از انواع بیوپسی ها به بی حسی موضعی نیاز دارند، در حالی که برای برخی دیگر، بیهوشی عمومی لازم است. در ابتدا پوست ناحیه ای که باید نمونه برداری شود، با محلولی استریل می شود. اگر از بی حسی موضعی استفاده شود، هنگام تزریق دارو ممکن است احساس سوزش خفیفی را تجربه کنید. تا زمانی که ناحیه مورد نظر بی حس نشود، نمونه برداری شروع نمی شود. پزشک سوزن را به طور مستقیم یا از طریق یک برش کوچک وارد می کند و نمونه ای از بافت یا مایع را برمی دارد که در این حالت، ممکن است کمی فشار حس کنید. سپس یک باند یا پانسمان استریل در ناحیه نمونه برداری شده قرار می گیرد و بافت ها برای معاینه به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

بهترین روش نمونه برداری از توده پستان 

امروزه روشی استاندارد برای نمونه برداری وجود دارد که نمونه برداری با سوزن های مخصوص است. این روش به صورت سرپایی و با ایجاد بی حسی موضعی انجام می شود. مزیت این روش نسبت به دیگر روش های نمونه برداری آن است که بدون کمترین درد، صرف هزینه، وقت زیاد، بستری و حتی بدون ایجاد برش و عوارض ناشی از نمونه برداری، تشخیص بیماری انجام خواهد شد.

اگر بعد از نمونه برداری دچار مشکلات زیر شدید حتما به پزشک مراجعه کنید تا بسته به وضعیت شما، دستورالعمل هایی برای بهبود وضعیتتان ارائه شود.

• تب بالای 38 درجه
• احساس داغی در ناحیه بیوپسی
• افزایش درد در اطراف ناحیه بیوپسی
• قرمزی، تورم یا خونریزی از محل بیوپسی
• ترشحات خونی یا چرکی از ناحیه بیوپسی

آیا نمونه برداری منجر به انتشار بیماری می شود؟

وقتی شما متوجه توده ای در پستان می شوید، باید بدانید که از همان لحظه اول سلول های سرطانی در خون وجود دارد و ممکن است از لیکوئید بیوپسی و نمونه گیری های خون برای تشخیص سلول های سرطانی استفاده شود و دیگر نیاز نباشد که با استفاده از سوزن از تومور اصلی نمونه گیری شود. بنابراین مطمئن باشید سلول سرطانی در خون وجود دارد و ممکن است در همه جای بدن پخش باشد ولی علامتی ایجاد کند. برخی بیماران تصور می کنند که اگر سوزن به تومور برخورد کند، تومور پخش شده و همه جای بدن را میگیرد. پس این تصور که سوزن باعث پخش سلول های سرطانی در بدن، خون و غده لنفاوی می شود اشتباه است.

این روش بدون ایجاد هرگونه عوارض و خطری انجام می گیرد و برای تشخیص دقیق ضایعات و موارد مشکوک و همچنین ادامه پروسه ی درمان باید حتما نمونه برداری انجام شود.

اقدامات قبل از نمونه برداری از توده پستان

 لازم است قبل از انجام بیوپسی نکاتی را رعایت کنید که در زیر به تعدادی از این نکات اشاره میکنیم:

• این روش به صورت سرپایی در مطب و با بیهوشی موضعی یا عمومی انجام می شود. بهتر است قبل از انجام آن یک وعده غذای سبک و شیرین صرف گردد. اگر از بی حسی موضعی استفاده شود و بیدار باشید، نیازی به آمادگی خاصی ندارید. اما اگر از بیهوشی عمومی استفاده شود، بایستی مدتی قبل از عمل چیزی نخورید و نیاشامید. جراح دستورالعمل های خاصی را در این راستا به شما ارائه می دهد.
• اگر به داروی خاصی آلرژی دارید و یا داروی خاصی مصرف میکنید، حتی ویتامین ها، داروهای گیاهی یا مکمل ها، حتما پزشک را مطلع کنید. پزشک باید از وجود سابقه بیماری و مصرف هرگونه دارو توسط  بیمار مطلع گردد.
• مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، وارفارین، ایپوبروفن یا دیگر داروها که بر لخته شدن خون اثر می گذارند، باعث افزایش خونریزی می شوند. قبل از انجام بیوپسی مصرف این داروها را قطع نمایید و اگر از این دست داروها هفت روزه گذشته مصرف کرده اید پزشک را مطلع کنید. 
• اگر بیوپسی شما با استفاده از تصویربرداری ام آر ای انجام می شود و بدن شما دارای دستگاه های الکترونیکی خاصی است حتما باید آن را به مسئول آن بخش اطلاع دهید.
• در صورت باردار بودن و یا احتمال بارداری پزشک خود را از این مساله آگاه کنید.
• در روز نمونه برداری، از لوسیون، کرم پودر، دئودورانت یا عطر زیر بغل یا روی سینه استفاده نکنید.
• در صورت بیهوشی عمومی نیاز به همراه دارید. همراه داشتن یک فرد در ایجاد آرامش روانی بسیار موثر خواهد بود. بهتر است از لباس دو تکه و مناسب استفاده شود.
• ممکن است پزشک شما بر اساس وضعیت پزشکیتان، دستورالعمل های دیگری برایتان داشته باشد.
• در افرادی که به دلایل خاص مانند ابتلا به دیابت، نارسایی کلیه و یا مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی، مستعد عفونت باشند، مصرف آنتی بیوتیک قبل از عمل، طبق تجویز پزشک توصیه می گردد.

مراقبت های لازم بعد از نمونه برداری از توده پستان

• ممکن است سوزش مختصری در محل نمونه برداری احساس شود که خود به خود و یا حداکثر با مصرف یک مسکن معمولی مثل استامینوفن برطرف خواهد شد.
• بهتر است تا ۲۴ ساعت از انجام فعالیت بدنی شدید خودداری شود.
• عوارض این نمونه برداری بسیار ناچیز بوده و تنها شامل خون مردگی کوچک در زیر پوست و در موارد بسیار نادر ایجاد عفونت می باشد. خون مردگی خود به خود برطرف خواهد شد اما در صورت بروز عفونت طبق دستور پزشک از آنتی بیوتیک استفاده کنید.
• بعد از اتمام کار پزشک یک پانسمان محکم بر روی محل میگذارد و از بیمار میخواهد تا یک ساعت پانسمان را محکم فشار دهد. اگر شما این فشار اولیه را بگذارید قطعا خون ریزی در محل بیوپسی اتفاق نمی افتد و در نتیجه در آن محل خون مردگی نخواهید داشت.
• برای کاهش تورم و خون مردگی به بیماران توصیه می شود برای ۲۴ ساعت اول، از کمپرس آب سرد (نیاز نیست کیسه یخ بر روی پوست شما قرار گیرد و از روی لباس یا پانسمان بر روی محل قرار دهید) و پس از آن، از کمپرس آب گرم بر روی ناحیه ی نمونه برداری شده استفاده کنید.
• بعد از بیوپسی شما هیچ محدودیتی در انجام فعالیت های روزانه مانند پوشیدن لباس، تغذیه و .. ندارید.
• پس از نمونه برداری نیاز به مصرف دارو و یا استراحت نیست و بعد از گذشت یک روز بیمار می تواند استحمام کند.
• ناحیه نمونه برداری را تمیز نموده و خشک کنید. در صورت وجود بخیه، آنها را طی مراجعه بعدی بایستی بکشید. اگر خبری از بخیه نبود، می توانید بانداژ یا پانسمان را برداشته و به حالت عادی حمام کنید.
• ممکن است چند روز بعد از عمل درد داشته باشد. طبق توصیه پزشک، از داروهای مسکن استفاده کنید. آسپیرین یا برخی داروهای دیگر ممکن است احتمال خونریزی شما را افزایش دهد. توجه داشته باشید پزشکتان بایستی حتما داروهای مسکن را تأیید نماید.
• می توانید به رژیم غذایی عادی خود باز گردید، مگر اینکه پزشکتان نظر دیگری داشته باشد.

نتیجه نمونه برداری از توده پستان

نمونه برداری انجام شده به آزمایشگاه ارسال می شود و یک آسیب شناس بافت بیوپسی را زیر میکروسکوپ بررسی می کند. با توجه به نوع، شکل و فعالیت داخلی سلولهای بافتی، در بیشتر موارد یک آسیب شناس می تواند مشکل را تشخیص دهد.

مدت زمانی که برای گرفتن نتیجه از نمونه برداری لازم است ممکن است متفاوت باشد. اغلب نتیجه نمونه برداری از توده پستان طی 2 روز الی یک هفته مشخص می شود و سپس پزشک می تواند با توجه به نتیجه آن، روش درمانی مناسب را انتخاب کند. نتیجه گیری نهایی و بسیار دقیق در مورد نمونه برداری اغلب یک هفته یا بیشتر طول می کشد.

• کبودی و درد خفیف در محل نمونه برداری
• خونریزی طولانی مدت از محل نمونه برداری
• عفونت در نزدیکی محل نمونه برداری

اگر بیوپسی از طریق اشعه ایکس انجام شود، میزان اشعه بسیار اندک است و خطر قرار گرفتن در معرض اشعه بسیار کم می باشد. بسته به وضعیت پزشکیتان ممکن است با خطرات دیگری نیز مواجه شوید.