پیشگیری از لنف ادم با نمونه برداری از غده لنفی نگهبان

در جراحی سرطان سینه، پزشکان از روش برداشتن غدد لنفاوی نگهبان استفاده می کنند. اولین غدد لنفاوی که درناژ لنفاوی پستان به داخل آن ها انجام شود غدد لنفاوی نگهبان هستند. معمولا توصیه می شود که از این غدد لنفاوی نگهبان حداقل سه عدد برداشته شود. بنابراین با روش خاصی غده لنفی اصلی که بیشترین احتمال درگیری را دارد مشخص و آلودگی آن با سلول های سرطانی ارزیابی می شود (نمونه برداری از غده لنفی نگهبان) که در صورت عدم آلودگی، نیاز به برداشت سایر غدد نیست.
این امر از تخلیه بی جهت غدد لنفی زیر بغل جلوگیری می کند و در نتیجه احتمال بروز لنف ادم را کاهش می دهد. طبیعی است که در صورت آلوده بودن این غده اصلی به سلول های سرطانی لازم است سایر غدد نیز تخلیه شود.
این روش مدت هاست که درمان استاندارد است و اصطلاحا نمونه برداری از غده لنفی نگهبان نامیده میشود. 

غدد لنفاوی نگهبان چگونه مشخص می شوند؟

معمولا تشخیص غدد لنفاوی نگهبان از دو طریق صورت می گیرد:

1. از طریق تزریق ماده آبی رنگ حیاتی

این داروی آبی رنگ به داخل سینه بیمار تزریق شده و ماساژ داده می شود، در نتیجه این ماده به داخل غدد لنفاوی نگهبان وارد شده و پزشک آن را تشخیص و در نهایت جدا خواهد کرد.

2. استفاده و تزریق رادیودارو

در مراحل اولیه بیماری، پزشک بیمار را به پزشکی هسته ای ارجاع داده تا تزریق رادیودارو در سینه بیمار انجام شود. رادیودارو نیز وارد غدد لنفاوی نگهبان می شود و پزشک در نهایت در اتاق عمل به وسیله دستگاهی به نام گاما پروب که مسیر جریان سلول های سرطانی را مشخص می‌کند، مستقیما با برش های چند سانتی کوچک همان چند غده لنفاوی نگهبان را جدا خواهد کرد. در نتیجه این غدد حین عمل مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و اگر پاک باشند، دیگر غدد لنفاوی بیشتری برداشته نخواهد شد و طبیعتا میزان ابتلا به عارضه لنف ادم نیز کمتر خواهد بود.

روش برداشتن غدد لنفاوی نگهبان در مواردی توصیه می شود که بیماری در مراحل اولیه است و هنوز گسترش پیدا نکرده است. پزشک با برداشتن غدد لنفاوی کمتر به وسیله تکنیک های مختلف، از گسترش بیشتر بیماری جلوگیری کرده و در نتیجه خطر ابتلا به لنف ادم نیز کمتر خواهد شد.
اما در صورتی که پزشک احساس کند غدد لنفاوی بیشتری درگیر هستند، مجبور به برداشتن غدد بیشتری خواهد شد در نتیجه پزشکان تاکید می کنند که بیماران به موقع مراجعه کنند.

چرا با وجود عدم درگیری غدد لنفاوی، غدد بیشتری توسط پزشک برداشته شده است؟

ممکن است شرایطی به وجود آید که جراح جهت تشخیص دقیق‌تر درگیری غدد لنفاوی، مجبور به برداشتن غدد بیشتری است یا در بسیاری از مواقع در اتاق عمل جراح پس از برداشتن غدد لنفاوی نگهبان، با لمس زیر بغل بیمار، با تعدادی غدد لنفاوی بزرگ رو به رو می شود که مشکوک هستند. در نتیجه پزشک مجبور به برداشتن غدد لنفاوی بیشتری برای تشخیص دقیق روند بیماری خواهد شد.

آیا امکان برداشتن غدد لنفاوی به میزان کمتر، برای جلوگیری از لنف ادم وجود دارد؟

اصولا بخشی از جراحی سرطان پستان ارزیابی دقیق از وضعیت غدد لنفاوی زیر بغل است. ابتدایی ترین غددی که ممکن است درگیر شود غدد لنفاوی زیر بغل بوده و پزشک برای ارزیابی درمان باید به صورت کامل و دقیق، اقدام به بررسی غدد لنفاوی زیر بغل کند. در نتیجه برداشتن تعدادی از غدد لنفاوی زیر بغل اجتناب ناپذیر و الزامی است، اما هرچه شدت بیماری کمتر باشد و بر اساس ارزیابی های صورت گرفته پزشک به این نتیجه برسد که درگیری غدد لنفاوی زیر بغل زیاد نیست، طبیعتا تعداد کمتری از غدد لنفاوی برداشته خواهد شد. 

هرچه میزان وسعت جراحی بیشتر باشد و تعداد غدد لنفاوی بیشتری برداشته شود و غدد لنفاوی بیشتری درگیر شوند، احتمال ابتلا به لنف ادم بیشتر خواهد شد. همچنین درمان های مختلفی مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی، برخی هورموتراپی ها و… باعث تشدید ورم های مختلف لنفاوی خواهند شد.
از عوامل تشدید کننده لنف ادم می توان به سبک زندگی اشتباه مانند فعالیت های بسیار کم و یا فعالیت های بسیار زیاد اشاره کرد که هر کدام باعث تشدید این عارضه خواهند شد. بنابراین توصیه می شود که پس از جراحی، فعالیت های معمول روزمره به صورت متعادل از سر گرفته شود.

اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلا به لنف ادم بعد از سرطان سینه

همواره پیشگیری بهتر از درمان است. مراحل زیر ممکن است به کاهش خطر ابتلا به لنف ادم در افراد مبتلا به لنف ادم ثانویه کمک کند:

اولین نکته برای پیشگیری از بروز ورم دست یا لنف ادم بعد از جراحی سرطان سینه برگشت بیمار به زندگی عادی خود است طوریکه به راحتی بتواند کارهای معمول روزمره را انجام دهد. اگر بیمار دست خود را حرکت ندهد و فعالیت ها بسیار کم باشد، مفاصل دست او خشک خواهند شد و احتمال ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان نیز بالاتر خواهد رفت.

از حمام داغ، حمام بخار، سونا، جکوزی و غیره استفاده نکنید.

اجتناب از پوشیدن لباس و یا جواهرات تنگ و یا تنگ کننده، همچنین استفاده از کاف های فشار خون در بازوی آسیب دیده ممنوع است.

در صورت امکان، بازو یا پا آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب نگه دارید.

پد حرارتی (کیسه آب گرم، تشک برقی) را در منطقه آسیب دیده استفاده نکنید.

بدن را به اندازه کافی هیدراته نگه دارید. نوشیدن 6 تا 8 لیوان مایعات در روز خصوصاً آب بسیار مفید است.

تشویق به انجام فعالیت طبیعی روزمره و تاکید به انجام نرمش های آموزش دیده برای تخلیه ورم لنفاوی اندام مبتلا (بیماران توجه داشته باشند اندام مبتلا دچار خستگی نشود).

جلوگیری از عفونت دست در لنف ادم

بیمار باید از فعالیت هایی که باعث ورود مواد آلوده به بدن می شود جلوگیری کرده و تمامی این محدودیت ها را نه تنها پس از عمل بلکه در تمام طول عمر خود رعایت کند.

اجتناب از نیش حشرات و آفتاب سوختگی

چه کنم سوار هواپیما شدم دستم ورم نکند؟

بیمارانی که پروازهای طولانی مدت دارند، برای جلوگیری از بروز لنف ادم می توانند از دستکش های مخصوص جهت جلوگیری فشار به دست استفاده کنند و پس از رسیدن به مقصد حتما استراحت لازم را داشته باشند. ماساژ ملایم دست، حین سفر نیز در جلوگیری از بروز لنف ادم موثر است.

هنگام خواب نیز بیمار نباید بر روی دست مبتلا به لنف ادم بخوابد. بهتر است بیمار یک بالش در زیر دست خود گذاشته تا آب میان بافتی در حین خواب به وسیله سطح شیب دار ایجاد شده، تخلیه شود.

♦ ماساژ روزانه دست نیز برای جلوگیری از بروز این عارضه بسیار موثر است و بیمار در طول روز باید چندین بار نرمش های توصیه شده توسط پزشک را انجام دهد. ماساژ دست از قسمت نوک انگشتان شروع شده و تا بازوها باید ادامه داشته باشد.

♦ پزشک به بیمار توصیه می کند که از یک‌سری فعالیت هایی که باعث افزایش فشار به دست می شود جلوگیری کند مانند ورزش های سنگین، خرد کردن سبزی، بلند کردن و حمل جسم سنگین، آویزان نگه داشتن طولانی دست و بالا نگه داشتن دست و پا به مدت طولانی.