سرطان پستان شایع ترین نوع سرطان و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در میان زنان است که تشخیص زودهنگام این بیماری تا حد زیادی می تواند در روند درمان کمک کننده باشد. آموزش زنان و انجام غربالگری سرطان سینه در زمان های مناسب تا حدود زیادی می تواند منجر به کاهش احتمالی سرطان پستان و افزایش بقای عمر بیماران شود. با ما همراه باشید تا با غربالگری سرطان سینه بیشتر آشنا شوید.

اطلاعات کلی در خصوص سرطان پستان

سرطان پستان، بیماری است که در آن سلول های سرطانی و بدخیم در بافت های سینه (غدد تولید کننده شیر و مجاری انتقال دهنده شیر) تشکیل می شوند. این بدخیمی تقریباً مختص زنان بوده اما مردان نیز ممکن است به ندرت به آن مبتلا شوند. با تشخیص به موقع و درمان زودهنگام، این بدخیمی کاملا قابل درمان می باشد.
اکثر توده هایی که در بافت پستان تشکیل می شوند، خوش خیم هستند و در صورت کنترل خطری ندارند. اما در صورت تشخیص بدخیمی، این تومورهای بدخیم به دو نوع مهاجم و غیر مهاجم تقسیم می شوند که نوع غیرمهاجم به سایر بافت ها انتشار نمی یابد در حالیکه نوع مهاجم از طریق لنف و عروق خونی قابلیت انتشار به سایر بافت ها را دارد.

علل ایجاد سرطان سینه

عوامل مختلفی احتمال ابتلا به سرطان پستان را کاهش و یا افزایش می دهند. به ندرت شاهد بروز این سرطان در مردان هستیم و از آن جایی که توده به خوبی در مردان مبتلا به سرطان پستان تشخیص داده می شود، تست های غربالگری سرطان سینه چندان مفید نخواهد بود. عوامل تاثیرگذار در ایجاد سرطان:
1) مصرف الکل
2) فعالیت بدنی کم
3) بافت پستان متراکم
4) رژیم غذایی با درصد بالای چربی
5) جنسیت (در خانم ها به مراتب بیشتر از آقایان)
6) مصرف هورمون های جایگزین بعد از یائسگی
7) افزایش وزن یا چاقی خصوصاً بعد از یائسگی
8) عوامل ژنتیکی: موتاسیون یا تغییر در ژن های BRCA1 و BRCA2
9) سابقه ی رادیوتراپی قفسه ی سینه، خصوصاً بین سنین 10 تا 30 سال
10) سابقه ی خانوادگی سرطان سینه: در بستگان نزدیک مثل مادر، خواهر یا دختر، خصوصاً اگر در سن پایین 40 سال مبتلا شده باشند.
11) افزایش سن: احتمال ابتلا به سرطان پستان با بالا رفتن سن افزایش می یابد. بیشتر موارد ابتلا در خانم های بالای 50 سال اتفاق می افتد
12) سابقه ی فردی ابتلا به سرطان پستان و حتی ابتلا به انواع ضایعات مثل ضایعات پرولیفراتیو همراه با آتیپی و سابقه ی کارسینوم لوبولار درجا
13) دوره های قاعدگی نامنظم، بلوغ زودرس (قبل از 12 سالگی و یائسگی دیررس بعد از 55 سالگی
14) مصرف طولانی مدت قرص های ضدبارداری که تاًثیر آن با توجه به نوع هورمون مصرفی، سن شروع و مدت مصرف متفاوت می باشد.

فاکتورهایی که اثر محافظتی در برابر بروز سرطان سینه دارند:

1) اولین بارداری کامل قبل از 30 سالگی
2) شیردهی طبیعی
3) حفظ وزن مناسب و درصد چربی مناسب بدن خصوصاً بعد از یائسگی 
4) انجام حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی در طول روز
5) مصرف مکمل ها از جمله فرآورده های سویا و فیتواستروژن، ویتامین دی، کلسیم و آنتی اکسیدان ها

اهداف غربالگری سینه

هدف از انجام تست های غربالگری، تشخیص سرطان در مراحل اولیه و درمان موثر می باشد. شناسایی سرطان پستان در مراحل اولیه با کمترین عوارض جسمی و بیشترین شانس بهبود همراه است.
خوشبختانه سرطان های سینه با تشخیص زودهنگام و درمان به موقع به طور کامل معالجه می شوند. پزشکان با بررسی مواردی مانند سابقه پزشکی، سن بیمار و یا تماس با برخی مواد خاص در طول زندگی تشخیص می دهند که آیا فرد باید تست های غربالگری را انجام دهد یا نه، کدام تست غربالگری مناسب تر است و این که تست ها هر چند وقت یک بار باید انجام شوند.

نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که تجویز تست های غربالگری از سوی پزشک، الزاما به معنای ابتلا به سرطان نیست. این که نیاز است خانمی تست های غربالگری سرطان پستان را انجام بدهد یا خیر، به عوامل مختلفی بستگی دارد. خانم هایی که سابقه خانوادگی و یا فردی ابتلا به سرطان دارند و یا بیشتر در معرض ابتلا هستند، باید نسبت به انجام تست های غربالگری اقدام کنند.

اگر نتایج تست غربالگری غیر طبیعی باشد، نیاز است تست های تشخیصی بیشتری انجام شود تا ابتلا به سرطان مشخص گردد.

برخی از روش های غربالگری

1. معاینه سینه توسط خود فرد و پزشک متخصص
2. نمونه برداری یا بیوپسی از بافت سینه 
3. آزماش غدد لنفاوی
4. آزمایشات ژنتیک
5. ماموگرافی
6. سونوگرافی
7. MRI 

ماموگرافی

ماموگرافی، تصویربرداری با اشعه ایکس از سینه است که به تشخیص تومورهای کوچک کمک می کند. بعید به نظر می رسد که ماموگرافی بتواند تومور موجود در بافت متراکم سینه را تشخیص دهد، چرا که هر دو تومور و بافت به صورت نقاط سفید رنگ به نمایش در می آیند و تشخیص تومور سخت خواهد شد. معمولا در خانم های جوان تر شاهد متراکم بودن بافت سینه هستیم.

عوامل مختلفی در تشخیص سرطان پستان از طریق ماموگرافی دخیل هستند، از جمله:

• سن و وزن بیمار
• اندازه و نوع تومور
• میزان تراکم بافت سینه
• کیفیت تصاویر ماموگرافی
• محل تشکیل تومور در سینه
• زمان انجام ماموگرافی در سیکل قاعدگی
• میزان حساسیت بافت سینه به هورمون ها

خانم ها در سنین پنجاه تا هفتاد سالی که ماموگرافی انجام می دهند، احتمال موفق آمیز بودن درمان در آن ها بیشتر از خانم هایی است که ماموگرافی انجام نمی دهند.

MRI

MRI، روشی است که با استفاده از مگنت، امواج رادیویی و کامپیوتر، تصاویر دقیقی از نواحی داخلی بدن را در اختیار پزشک قرار می دهد. از آن جایی که در این روش از اشعه ایکس استفاده نمی شود، بیمار در معرض هیچ گونه اشعه ای نخواهد بود.

از MRI برای غربالگری سرطان پستان در خانم های پرخطر استفاده می شود. برخی عوامل احتمال بروز سرطان پستان را در خانم ها افزایش می دهند، از جمله:

• برخی ژن های خاص مانند BRCA1 و BRCA2
• سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان
• برخی سندرم های ژنتیکی

در صورت دارا بودن شرایط گفته شده، غربالگری سرطان پستان باید در سنین پایین تر انجام شود.

غربالگری سرطان پستان در موارد زیر چندان کمک کننده نیست:

• اگر سرطان پستان در خانم های مسن و با غربالگری تشخیص داده شود، احتمال فوت بنا به دلایل دیگر بیشتر از فوت به دلیل سرطان پستان می باشد.
• در خانم هایی که احتمال بروز سرطان پستان کم است، غربالگری قبل از چهل سال چندان اهمیتی ندارد.

معاینه سینه

معاینه بالینی سینه توسط پزشک می تواند به تشخیص توده در سینه و سرطان پستان در مراحل اولیه کمک کند. هرگونه تغییر در ظاهر پوست پستان مانند قرمزی و التهاب به مدت طولانی، ظاهر پوست پرتقالی، پوسته پوسته شدن، احساس گرمی بیش از حد، تورم، قرمزی، خارش نوک سینه و هاله ی اطراف آن به مدت طولانی که به درمان های رایج پاسخ نداده باشند باید توسط متخصص بررسی شوند. 

بهترین زمان انجام معاینات بالینی یک هفته بعد از اتمام دوره ی قاعدگی ست. معاینه سینه توسط خود فرد نیز می تواند مفید باشد.

نمونه برداری از بافت سینه

در این روش، بافت از سینه برداشته می شود و زیر میکروسکوپ بررسی می گردد.

نکاتی در خصوص غربالگری سرطان سینه

• تست ها برای غربالگری انواع مختلف سرطان و زمانی که فرد علائمی ندارد، انجام می شود.
• ماموگرافی، شایع ترین تست غربالگری سرطان پستان است.
• MRI نیز برای غربالگری خانم هایی که بیشتر در معرض سرطان پستان هستند، انجام می شود.

نکات مهم در خصوص غربالگری 

◊ توده های خوش خیم و بدخیم پستان اغلب با معاینه فیزیکی قابل تشخیص نیستند. با اینکه در اغلب موارد این توده ها خوش خیم هستند اما خیلی اهمیت دارد که در موارد لمس توده یا بافت غیرطبیعی بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید.
◊ در بررسی فردی به وجود هر توده و سفتی جدید در پستان یا زیربغل که حتی دردناک یا حساس نیست توجه کنید.
◊ خروج ترشحات چسبنده، خونی، شفاف یا آبکی را از نوک پستان حتما جدی بگیرید و به پزشک خود مراجعه کنید.
◊ توصیه می شود ارزیابی بالینی پستان ها به صورت معاینه فیزیکی تا سن 40 سالگی توسط پزشک متخصص هر سه سال یکبار و بعد از آن سالیانه انجام شود. اما بررسی بالینی فردی یا حتی توسط پزشک نباید تنها روش به منظور غربالگری باشد و سایر روش های تخصصی تر نیز باید همراه آن انجام شوند، خصوصا در افرادی که تعداد ریسک فاکتورها در آنها بالاست.
◊ مواجه با اشعه ی رادیوتراپی در سنین 10 تا 30 سال
◊ اگر فردی هیچ یک از فاکتورهای بالا را نداشته باشد از نظر احتمال ابتلا به سرطان سینه در رده ی متوسط قرار میگیرد که اکثر خانم ها در این دسته اند. در این گروه “سن فرد” مهم ترین فاکتور تعیین کننده ابتلا به سرطان سینه و شروع غربالگری با روش های تخصصی همچون ماموگرافی ست.

قبل از اقدام برای غربالگری به روش های تخصصی باید ابتدا تمام ریسک فاکتورها بررسی شوند از جمله: سابقه ی سرطان یا انواع تومورهای پستان، تخمدان و رحم در خود فرد یا در اقوام نزدیک

غربالگری ماموگرافی چیست؟

روش تخصصی پیشنهادی به منظور غربالگری در زنان با ریسک متوسط سرطان سینه “ماموگرافی” است که حساسیت و دقت این روش نیز وابسته به سن بوده و در سنین بالاتر حساسیت آن بیشتر است. به همین دلیل خانم های با سن کمتر از 40 سالی که ریسک فاکتورهای کمی دارند لزومی به انجام ماموگرافی ندارند.

سن غربالگری ماموگرافی

برای زنان با ریسک متوسط سرطان سینه و در سنین 40-50 سال، ماموگرافی هر 2 سال یکبار روش پیشنهادی است، هرچند حساسیت این روش در سنین بالای 60 سال بیشتر است.
برای زنان با ریسک متوسط سرطان سینه و سن 50-75 سال، ماموگرافی هر 2 سال یکبار روش پیشنهادی است مگر اینکه در مرحله ی اولیه مورد مشکوکی گزارش شود.
در صورتی که توده ی خوش خیمی در بررسی مشاهده شده باشد، می توان برای بررسی های آتی از روش سونوگرافی نیز استفاده کرد.
روش غربالگری پیشنهادی در افرادی که دچار موتاسیون در ژن های 2-BRCA 1-BRCA هستند، از سن 30 سالگی و اگر سابقه ی فامیلی این سرطان در اقوام نزدیک در سنین پایین را دارند از 25 سالگی است.
البته در این افراد پرخطر بین ماموگرافی و MRI باید یک فاصله ی شش ماهه رعایت شود.

روش غربالگری پیشنهادی برای افرادی که دارای ریسک فاکتورهای بالایی برای ابتلا به سرطان سینه هستند، ماموگرافی سالانه و MRI یا سونوگرافی هر شش ماه یکبار است.

معایب غربالگری سرطان سینه

یکی از معایب غربالگری سرطان سینه این است که هیج کدام از روش های مورد اشاره، حساسیت و اختصاصیت صد درصد نداشته و احتمال جواب مثبت کاذب یعنی مشاهده و گزارش توده بدخیم در سینه با وجود منفی بودن آن و جواب منفی کاذب یعنی عدم مشاهده توده بدخیم در جواب غربالگری با وجود مثبت بودن آن وجود دارد.
به همین دلیل پزشک برای اطمینان از وجود سرطان آزمایشات بیشتری را تجویز می‌کند که می تواند گران، وقت گیر و تهاجمی باشد و ممکن است باعث اضطراب و نگرانی بیماران نیز شود. با این حال به نظر می رسد پایبندی به این روش های غربالگری می تواند با تشخیص به موقع و زودهنگام سرطان سینه با کاهش مرگ و میر ناشی از این بدخیمی همراه باشد.

یکی از معایب روش ماموگرافی این است که ممکن است بعضی از سرطان ها با استفاده از این روش تشخیص داده نشوند که به آن نتایج منفی کاذب گفته می شود و باعث می شود تشخیص و درمان سرطان با تاخیر انجام شود.

یکی دیگر از معایب آزمایشات غربالگری این است که موارد جزئی که ممکن است خود به خود نیز بهبود پیدا کنند به عنوان سرطان تشخیص داده می‌شوند. این موارد جزئی ممکن است علائم و یا مشکل خاصی را به دنبال نداشته باشند اما پزشک برای درمان و برای پیشگیری از ابتلا به سرطان توصیه هایی ارائه دهد که به آن درمان اضافی و غیر ضروری گفته می شود که می تواند شامل جراحی یا پرتودرمانی باشد.

عوارض و خطرات

این روش‌های درمانی می تواند عوارض جانبی غیرضروری و ناخواسته برای بیمار ایجاد کند. سایر مضرات احتمالی ناشی از غربالگری سرطان سینه شامل درد در طول عمل و قرار گرفتن در معرض اشعه در طول آزمایش ماموگرافی است. هر چند که میزان اشعه در ماموگرافی اندک است، اما ممکن است با تکرار اشعه X خطراتی وجود داشته باشد.

چه افرادی باید MRI همراه ماموگرافی را انجام دهند؟

انجام MRI همراه ماموگرافی به منظور غربالگری در افراد زیر الزامی است:
1) سابقه ی موتاسیون ژن های 2-BRCA 1-BRCA و همچنین PTEN , TP53 و سرطان سینه در اقوام نزدیک
2) داشتن ریسک فاکتورها بین 20 تا 25%
3) قرارگرفتن در معرض اشعه ی رادیوتراپی بین 10 تا 30 سالگی

در زنانی که در ریسک بالای سرطان سینه هستند یک روش دیگر پیشگیری از سرطان سینه ماستکتومی و برداشتن سینه توسط جراح می باشد که البته با روش های جدید درمانی بازسازی سینه با پروتز بلافاصله و یا بعد از عمل امکان پذیر است.

بهترین فوق تخصص سرطان سينه در تهران

چنانچه به دنبال بهترین جراح سينه در تهران هستید، به شما دکتر امیرپاشا ابراهیمی دارای بورد تخصصی جراحی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران، فلوی رسمی جراحی پستان (سرطان و زیبایی) از دانشگاه علوم پزشکی تهران را معرفی می کنیم.
دکتر امیرپاشا ابراهیمی با تجهیزات به روز و پیشرفته و کادری مجرب در راستای تشخیص و درمان سرطان پستان در خدمت بیماران عزیز می باشد.

برای مشاوره با ایشان لطفا کلیک کنید.

محقق و مترجم: عزیزه جوهری