خودآزمایی پستان برای پیشگیری و تشخیص سرطان سینه
(Breast Self-examination)
انجام خودآزمایی سینه به صورت منظم و ماهانه، شانس درمان بیماری ها و مشکلات پستان را چندین و چند برایر می کند. تشخیص سرطان پستان در مراحل اولیه نه تنها شانس درمان را افزایش میدهد، بلکه از عوارض روحی روانی، خانوادگی و اجتماعی آن جلوگیری می کند.
اهمیت این موضوع به قدری است که گفته می شود انجام دادن خودآزمایی یکی از اصلی ترین راههای غربالگری سرطان پستان است. با ما همراه باشید تا با راههای خودآزمایی پستان بیشتر آشنا شوید.
خودآزمایی پستان چیست؟
خودآزمایی پستان، معاینه پستان توسط خود فرد است. این معاینه برای هر زن و در هر سن قابل اجرا است. خودآزمایی پستان هزینه اقتصادی ندارد و در هر ماه، تنها ۱۰-۱۵ دقیقه وقت جهت انجام آن لازم است. با معاینه ماهیانه پستان، با خصوصیات پستان خود آشنا می شوید و در صورت بروز هرگونه تغییر در مراحل اولیه قادر به تشخیص آن خواهید بود. البته این نوع معاینه نمیتواند جایگزین معاینه بالینی توسط پزشک یا ماموگرافی شود، لیکن در فاصله مراجعات پزشکی، فرد را محافظت میکند.
زمان انجام خودآزمایی سینه
خودآزمایی باید هر ماه در تاریخ معین و به روش مشخصی انجام شود. بهترین زمان انجام معاینه ۲-۳ روز پس از پایان عادت ماهیانه به عبارت دیگر حدود روز نهم یا دهم از شروع عادت ماهیانه است.
در صورتی که به هر علت عادت ماهیانه نمی شوید خودآزمایی پستان را در یک روز مشخص در هر ماه، مثلاً روز اول ماه، انجام دهید. در خانمهای شیرده، بهتر است معاینه پس از شیردادن به نوزاد و تخلیه شیر از پستان انجام شود.
پس از معاینه کامل پستان، در صورت وجود هر یک از موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- لمس توده در پستان
- ترشح غیرطبیعی از نوک پستان
- پوسته پوسته شدن، قرمزی و خارش نوک پستان
- افزایش اندازه توده ای که از قبل وجود داشته است.
- علائم پوستی مانند فرو رفتگی پوست یا نوک پستان، انحراف نوک پستان، قرمزی، زخم و…
اهمیت آموزش خودآزمایی پستان
سرطان پستان، فراوانترین سرطان تشخیص داده شده در بین زنان در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی بوده و اولین سرطان شایع در بین زنان ایرانی است. میزان مرگ و میر این بیماری ناشی از عدم آگاهی از روشهای غربالگری و تشخیص دیرهنگام سرطان است. خودآزمایی پستان تأثیر قابل توجهی در تشخیص سرطان پستان و افزایش احتمال بقا دارد.
عوامل خطر سرطان پستان به دو دسته تقسیم می شوند:
-عوامل خطر غیر قابل اصلاح
سن، جنس، سابقه خانوادگی، سن قاعدگی کمتر از ۱۱ سال، سن یائسگی بالای ۵۴ سال، قد، زمینه نژادی و قومی، وضعیت اجتماعی اقتصادی بالا و سابقه برخی از بیماریهای خوش خیم پستان
-عوامل خطر قابل اصلاح
شاخص توده بدنی بالای ۳۰، مصرف الکل، سن بالا در زمان اولین زایمان، سابقه مواجهه با اشعه، مصرف قرصهای ضد بارداری خوراکی، هورمون درمانی جایگزین پس از سن یائسگی و مصرف بالای چربی های اشباع شده
علائم سرطان پستان
۱-توده در پستان یا زیر بغل
۲- تغییر در شکل (عدم قرینگی) یا قوام (سفتی) پستان
۳- تغییرات پوستی شامل هر یک از موارد زیر:
- زخم پوست
- پوست پرتغالی
- اریتم یا قرمزی پوست
- پوسته پوسته شدن و اگزمای پوست
- تغییرات نوک پستان (فرورفتگی یا خراشیدگی)
۴- ترشح نوک پستان که دارای هر یک از خصوصیات زیر باشد:
- از یک پستان باشد و نه از هر دو
- از یک مجرا باشد و نه از هر دو مجرا
- ترشحات سروزی یا خونی باشد.
- ترشح خود به خودی و ادامه دار باشد.
- ترشح در هنگام معاینه وجود داشته باشد.
اهمیت و شیوه های غربالگری سرطان پستان
معاینه خودآزمایی پستان توسط خود فرد
معاینه بالینی پستان توسط ماما و پزشک
روشهای تصویر برداری: ماموگرافی و در صورت لزوم سونوگرافی و MRI
هر یک از ابزارهای غربالگری به روشی متفاوت عمل می کنند و نقاط قوت و ضعفی دارند، اما می توانند در راستای تشخیص و درمان سرطان سینه بسیار موثر واقع شوند. خودآزمایی سینه ابزاری مناسب و بدون هزینه است که می توانید به طور منظم و در هر سنی آن را انجام دهید. توصیه ما به شما این است که به عنوان بخشی از استراتژی کلی غربالگری سرطان سینه، خودآزمایی پستان را به طور مرتب انجام دهند.
اصول خودمراقبتی در مورد سرطان پستان
- داشتن وزن متعادل
- پرهیز از مصرف الکل و سیگار
- انجام مراقبتهای دوره ای در افراد پرخطر
- داشتن حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت ورزشی در روز
- مصرف بیشتر میوه، سبزیجات، غلات، گوشت و ماهی
- در صورت دارا بودن فرزند شیرخوار، شیردهی از پستان
- تشخیص زود هنگام با کمک خودآزمایی، معاینه توسط پزشک یا ماما و انجام ماموگرافی
- مشورت با مراکز بهداشتی درباره خطرات و مزایای مصرف قرصهای ضدبارداری خوراکی و همچنین مصرف هورمونهای جایگزین یائسگی
- پرهیز یا کاهش مصرف غذاهای پرچرب و سرخ کرده، نمک زده و آماده حاوی مواد نگهدارنده، ترشی و کنسروها
روشهای درمانی سرطان پستان
- عمل جراحی
- رادیوتراپی
- شیمی درمانی
- هورمون درمانی
چگونگی انجام خودآزمایی پستان در 6 مرحله
خودآزمایی سینه یا معاینه منظم پستان راهی مهم برای یافتن زودهنگام سرطان پستان است، در زمانی که احتمال موفقیت درمان وجود دارد. در حالی که هیچ آزمایشی نمی تواند به تنهایی همه سرطان های پستان را زود تشخیص دهد، اما انجام خودآزمایی پستان در ترکیب با سایر روش های غربالگری می تواند احتمال تشخیص زودرس را افزایش دهد.
بسیاری از پزشکان بر این باورند که خودآزمایی پستان ابزاری مفید و مهم در غربالگری است، خصوصاً وقتی در ترکیب با معاینات منظم توسط پزشک، ماموگرافی و در برخی موارد سونوگرافی و یا MRI انجام شود.
مرحله 1:
رو به روی آینه باستید و شانه ها را صاف نگهداشته و بازوها را روی باسن قرار دهید. با نگاه کردن به سینه های خود در آینه می توانید تغییرات احتمالی در رنگ، اندازه، ظاهر و فرم پستان را تشخیص دهید. هیچ گونه تورمی در ظاهر پستان ها وجود نداشته باشد.
اگر هر یک از تغییرات زیر را مشاهده کردید، آنها را به اطلاع پزشک خود برسانید:
- قرمزی، درد، بثورات یا تورم
- گودی، جمع شدن یا برآمدگی پوست
- تغییر وضعیت نوک پستان یا نوک سینه معکوس (کشیده شدن نوک پستان به داخل)
مرحله 2:
حالا دست راستتان را به کمرتان بزنید، صاف بایستید و به سمت جلو و عقب دولا راست شوید. همین کار را با زدن دست چپ به کمر هم انجام دهید و دقت کنید که آیا تغییری را حس می کنید یا خیر. اکنون بازوهای خود را بالا آورده و به دنبال همان تغییرات مرحله قبل باشید.
مرحله 3:
همین طور که ایستاده اید یک دستتان را بالا و پشت سرتان بگذارید. با انگشتهای دست دیگر تمام پستان و محدوده سینه تا زیر بغل را کامل لمس کنید. آیا توده ای زیر انگشتانتان حس می کنید؟ همین کار را با دست دیگر برای پستان دیگر انجام دهید. در حالی که به آینه نگاه می کنید، به دنبال نشانه هایی از مایعات خارج شده از یک یا هر دو پستان نیز باشید. (این مایع می تواند آبکی، شیری یا زرد باشد.)
مرحله 4:
انگشتهایتان را بهم بچسبانید و کل پستان را از بالا به پائین و برعکس، از سمتی به سمت دیگر و به صورت دورانی چک کنید. معمولا توده های سرطانی به بافت پستان چسبیده هستند و حرکت نمی کنند. می توانید از نوک پستان شروع کنید، در دایره های بزرگ و بزرگ تر حرکت کنید تا به لبه بیرونی پستان برسید. همچنین، می توانید انگشتان خود را به صورت عمودی و به صورت ردیفی به سمت بالا و پایین حرکت دهید، انگار که در حال چمن زدن هستید. به نظر می رسد این روش بالا و پایین برای اکثر خانم ها بهترین نتیجه را دارد.
مطمئن شوید که تمام بافت های پستان خود را لمس کرده اید. برای پوست و بافت زیر آن از فشار سبک استفاده نمایید. از فشار متوسط برای بافت وسط پستان استفاده کنید و از فشار محکم برای بافت عمیق پشت پستان استفاده نمایید.
مرحله 5:
در مرحله بعد، یک بالش کم ارتفاع زیر سرتان قرار دهید و در حالی که دراز کشیده اید، سینه های خود را لمس کنید. از دست راستتان برای سینه سمت چپ و از دست چپتان برای لمس سینه سمت راست استفاده نمایید. انگشتانتان را صاف و کنار هم نگه دارید. از یک حرکت دورانی استفاده کنید و تمام پستان و زیر بغلتان را لمس کنید.
بسیاری از خانم ها متوجه می شوند که ساده ترین راه برای لمس سینه، زمانی است که پوست آنها خیس و لغزنده است. بنابراین، تمایل دارند این مرحله را زیر دوش انجام دهند. با استفاده از همان حرکات دست که شرح داده شد، تمام پستان خود را پوشش دهید.
مرحله 6:
اطراف هر دو نوک پستان را با دقت لمس کنید و به آرامی فشار دهید. مطمئن شوید فرورفتگی یا برجستگی غیر طبیعی ندارید و ترشح از نوک پستان خارج نمی شود.
با انجام ماهانه خودآزمایی از خود مراقبت کنید.
در صورت یافتن توده در خودآرمایی سینه، چه باید کرد؟
در صورت پیدا کردن توده وحشت نکنید. اغلب خانم ها دارای توده در پستان خود هستند و به نظر می رسد بیشتر توده های پستان خوش خیم و غیر سرطانی هستند که بدلیل تغییرات طبیعی هورمونی، بیماری خوش خیم پستان یا یک آسیب ایجاد می شوند.
اگر متوجه یک توده یا تغییر در پستان شدید، نگران نباشید و با پزشک تماس بگیرید. اگر پریود هستید، صبر کنید تا ببینید آیا توده یا دیگر تغییرات پستان به خودی خود قبل از تماس با پزشک، از بین می روند یا خیر. توده های بدخیم برای تغییراتی که بیش از یک چرخه قاعدگی کامل طول می کشند یا به نوعی بزرگ تر و برجسته تر می شوند، صادق است.
برای ارزیابی توده پستان، پزشک معاینه فیزیکی پستان را انجام می دهد و به احتمال زیاد، آزمایش های تصویربرداری از پستان را تجویز می نماید. سونوگرافی اولین یا تنها آزمایش تصویربرداری است که برای ارزیابی توده در خانم های زیر 30 سال، باردار و شیرده تجویز می شود. سونوگرافی و ماموگرافی معمولاً برای ارزیابی توده در خانم هایی که بالای 30 سال دارند و باردار یا شیرده نیستند، توصیه می شود.
در صورت نیاز به آزمایش های بیشتر، پزشک ممکن است تصویربرداری اضافی با MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)، MBI (تصویربرداری مولکولی پستان) و یا نمونه برداری را توصیه کند. همچنین، ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به متخصص پستان ارجاع دهد.
خودآزمایی پستان، بخشی از استراتژی غربالگری سرطان سینه
خودآزمایی سینه را به صورت روتین انجام دهید. هر چه سینه های خود را بیشتر معاینه کنید، اطلاعات بیشتری در مورد آنها کسب خواهید کرد و تشخیص اینکه آیا چیزی تغییر کرده است یا نه، راحت تر خواهد بود. سعی کنید ماهانه یک بار خودآزمایی پستان را انجام دهید تا با شکل ظاهری و لمس آن با دست آشنا شوید. چند روز پس از پایان پریود که پستان شما متورم و حساس است، خودآزمایی را انجام دهید. اگر پریود نمی شوید، روز مشخصی مانند اولین یا آخرین روز ماه را انتخاب کنید تا همیشه به خاطر داشته باشید.
نواحی اطراف سینه خود را بشناسید. ناحیه فوقانی، خارجی، نزدیک به زیر بغل، برجستگی هایی دارد. نیمه پایین سینه مانند یک ساحل شنی یا سنگریزه ای حس می شود. قسمت زیر نوک پستان مانند مجموعه ای از دانه های بزرگ احساس می شود.
نتایج خودآزمایی پستان را یادداشت کنید. با یادداشت کردن توده یا توده هایی که حین خودآزمایی حس می کنید، نقشه ای کوچک از پستانتان ثبت نمایید. به خصوص در ابتدا این کار به شما کمک می کند تا آنچه را برای پستانتان طبیعی است، به خاطر بسپارید. ممکن است برخی توده ها در زمان های خاصی از ماه ظاهر شوند، اما بعد از آن ناپدید شوند، زیرا بدن با چرخه قاعدگی تغییر می کند.
بهترین جراح سرطان سینه در تهران
دکتر امیرپاشا ابراهیمی داراي بورد تخصصی جراحی های پستان و درمان سرطان های سینه، روش های درمانی و زیبایی سینه را در تلفیق با یکدیگر جهت درمان قطعی و حفظ روحیه بیمار به لحاظ زیبایی، ارائه می کنند. این عمل تحت عنوان انکوپلاستی انجام می شود که دکتر توانایی انجام این عمل حساس را دارند و بر اساس تعداد عمل های انجام داده می توان ایشان را بهترین جراح برای عمل انکوپلاستی دانست.
جمع بندی
خودآزمایی پستان (BSE) یکی از راههای ساده غربالگری سینه است که می توانید در خانه و به راحتی انجام دهید. انجام دادن و عادت کردن به خودآزمایی پستان باعث می شود با ظاهر و شکل سینه ها آشنا شوید و موارد غیرطبیعی را شناسایی کنید. در صورت مشاهده علائم و نشانه های مشکوک با مراجعه به پزشک و انجام غربالگری های بعدی و تشخیص زودرس سرطان سینه، می توانید برای درمان هر چه سریع تر اقدام نمایید و مشکلات کمتری را نیز تجربه کنید.
یادتان نرود انجام خودآزمایی پستان سن و سال ندارد. ما خانمها در هر سنی که هستیم باید این کار را یاد بگیریم. پس یادتان نرود که هر ماه در یک تاریخ مشخص یا 3-4 روز بعد از پریود حتما خودآزمایی پستان را انجام دهید.
محقق و مترجم: عزیزه جوهری
